Γυρίζοντας το χρόνο πίσω στο 2012, θυμάμαι τον εαυτό μου για πρώτη φορά να σκέφτομαι πως θα ήθελα να προσφέρω τη βοήθεια μου σε συνάνθρωπους μας που ζουν στο δρόμο. Τότε βέβαια,  δε θα σας πω ψέματα, ήμουν από τους ανθρώπους του «καναπέ», της άνεσης του σπιτιού, του «ποιος να τρέχει τώρα, τι μπορώ να κάνω εγώ που δεν έχω γνώσεις…» και λοιπών τέτοιων δικαιολογιών. Από τη μια μου περνούσε η σκέψη πως θα ήθελα να βοηθήσω και από την άλλη, είχα την εύκολη δικαιολογία της έλλειψης χρόνου και χρημάτων,  που έμπαιναν εμπόδιο στο να συνεισφέρω κάπου συστηματικά.

Ήταν παραμονές Χριστουγέννων του 2015 όταν βρέθηκε μπροστά μου ένα άρθρο, το όποιο αναφερόταν στους άστεγους της Αθήνας. Έλεγε για μια οργάνωση η οποία βοηθούσε αυτούς τους ανθρώπους και ζητούσε εθελοντές. Δεν είχα πλέον δικαιολογία. Έφτανε αυτό,  για να γίνει το «κλικ» μέσα μου και να αποφασίσω να έρθω σε επαφή μαζί τους.

Στην αρχή, μου είπαν πώς αυτό που ουσιαστικά κάνουν είναι προσέγγιση-γνωστή ως κοινωνική εργασία στο δρόμο ή Social Street Work- σε κοινωνικά αποκλεισμένους συνανθρώπους μας. Αυτό που μου περιέγραψαν βέβαια δεν ήταν  όπως το είχα στο μυαλό μου. «Προσέγγιση», σκέφτηκα, «τι είναι αυτά που μου λένε; Τι να την κάνει την προσέγγιση ο άστεγος αν το μόνο που του προσφέρεις είναι ένα «γεια σου, πως είσαι;». Το θέμα είναι να του δώσεις φαγητό, να μπορέσεις να τον στεγάσεις, όχι απλά να μάθεις πράγματα για εκείνον και να δίνεις το παρόν με ένα «τι κάνεις, είμαι εδώ για σένα».  Δε θα σας κρύψω ότι απογοητεύτηκα λίγο. Παρόλα αυτά είπα να δώσω την ευκαιρία και να μάθω περισσότερα πράγματα μέσα από αυτό. Τα παλαιότερα μέλη της οργάνωσης μου έλεγαν πως άπαξ και κάνεις την πρώτη προσέγγιση «κολλάς το μικρόβιο». Έτσι, μετά από δύο σεμινάρια, βγήκαμε στο δρόμο και αυτό ήταν! Το «μικρόβιο του εθελοντισμού» – θα το έλεγα εγώ – είχε κολλήσει και σ’ εμένα. Δεν είχαν άδικο.

Μπορεί να μην έμεινα στη συγκεκριμένη οργάνωση και να πήγα αλλού. Μπορεί πλέον να προσφέρουμε και φαγητό και ρούχα και στέγαση σε κάποιους ανθρώπους. Άλλες φορές μπορεί και να προσφέρουμε αυτό το απλό «γεια» που είχα υποτιμήσει μέχρι να ανακαλύψω την άξια του.

Η ουσία όμως είναι, πως για να φτάσω στο σημείο που βρίσκομαι έναν χρόνο μετά, ξεκουνήθηκα από τη βολή του σπιτιού μου, σταμάτησα να δικαιολογώ τον εαυτό μου λέγοντας πως δεν μπορώ να προσφέρω και τελικά κατάφερα να είμαι μέρος αυτής της προσπάθειας.

Ο εθελοντισμός δε θέλει χρήματα, θέλει χρόνο και συνέπεια, θέλει έγνοια, κατανόηση και αγάπη γι’ αυτό που κάνεις. Θα βρεις και αυτό που σου ταιριάζει και το χρόνο και θα το κάνεις με αφοσίωση, γιατί η χαρά που σου προσφέρει είναι ανεκτίμητη. Ξεχνάς ό,τι και αν σε απασχολεί, σε αλλάζει σαν άνθρωπο, σε κάνει να βλέπεις τη ζωή με άλλο μάτι.

Πιστέψτε με, αν αποφασίσεις να κάνεις την αρχή δεν μπορείς να σταματήσεις.

κάνε την αρχή

Της Αλεξάνδρας Στεργίου/ Streeter

Παρακολουθώντας την ομιλία του Johann Hari με θέμα “Everything  you think you know about addiction is wrong” (μτφ. «Όσα νομίζεις ότι ξέρεις για την εξάρτηση είναι λανθασμένα»), την οποία μπορεί κανείς εύκολα να εντοπίσει με μια αναζήτηση στο youtube, ένιωσα εντυπωσιασμένη.

Όσα είχα στο μυαλό μου, όσα μου έρχονταν κατά καιρούς  ως φευγαλέες σκέψεις, αλλά δεν μπορούσα να τα βάλω σε σειρά, ξαφνικά τακτοποιήθηκαν. Εντελώς αναπάντεχα, ένιωσα ότι καταλαβαίνω.

Ώστε αυτό είναι η εξάρτηση, λοιπόν. Η έλλειψη σύνδεσης. Η αποτυχία να δημιουργήσει κανείς πραγματικούς, ουσιαστικούς δεσμούς, τόσο ισχυρούς ώστε να του δίνουν λόγο ύπαρξης. Η αδυναμία του ανθρώπου να σηκώσει το βάρος του εαυτού του. Πόσο απλή και πόσο σπουδαία οπτική γωνία για ένα τόσο μεγάλο ζήτημα…

«Κι εγώ πέρασα δύσκολα, κι εγώ έχω νιώσει μοναξιά, αλλά δεν έπεσα στα ναρκωτικά!» θ’ ακούσεις να λένε. Δεν μπορείς να συγκρίνεις, δεν υφίσταται σύγκριση ανάμεσα σε ανόμοια πράγματα. Διαφορετική η προσωπικότητα του καθενός, διαφορετική η προδιάθεσή του για τις ποικίλες «κακές συνήθειες», διαφορετικό το ατομικό και οικογενειακό του ιστορικό, διαφορετικά όλα. Πώς να τα βάλεις στη ζυγαριά;

Οι περισσότεροι σε κάτι είμαστε εξαρτημένοι. Έχουμε εξαρτήσεις μικρές, φανερές ή κρυφές, κατά κανόνα κοινωνικά αποδεκτές. Κανείς δε θα μας κατηγορήσει για τους καφέδες που πίνουμε, για τις ώρες που περνάμε χαζεύοντας μπροστά σε μία οθόνη, ακόμα και για τα τσιγάρα μας. Τα χωράει η κοινωνία μας όλα αυτά, τα επιτρέπει. Ακόμα κι αν στεκόμαστε όρθιοι με τη βοήθεια αντικαταθλιπτικών ή αγχολυτικών χαπιών, δεν έγινε τίποτα.

Αυτό μας διαφοροποιεί, μη γελιόμαστε. Οι χρήστες ναρκωτικών ουσιών έχουν περάσει τη γραμμή του «κοινωνικά αποδεκτού». Έχουν χαλάσει τη δημόσια εικόνα τους, έχουν πληγώσει τους δικούς τους ανθρώπους, έχουν ξεφύγει από τα όρια. Έφτασαν σ’ εκείνο το σημείο που το πρόβλημα δεν μπορεί πια να κρυφτεί.

Δεν είναι «κακοί» ή αδύναμοι άνθρωποι. Είναι άνθρωποι που κάποια στιγμή στη ζωή τους, για λόγους που δεν μπορούμε να γνωρίζουμε, έκαναν μια κακή επιλογή. Μια επιλογή καταστροφική, πάνω απ’ όλα για τους ίδιους και μετά για όλους τους υπόλοιπους.

Υπάρχει γυρισμός. Είναι μια διαδρομή δύσκολη με αρκετούς κλειστούς δρόμους, αλλά υπάρχει. Και δε χρειάζεται να είναι μοναχική. Για την ακρίβεια, είναι πολύ σημαντικό το να μην είναι.

Δεν είναι μόνο «χρήστης» ο άνθρωπος που θα συναντήσεις στο δρόμο. Μπορεί να είναι και ζωγράφος, αθλητής ή φωτογράφος. Μπορεί να είναι ευαίσθητος, κλειστός, συναισθηματικός. Μπορεί να έχει ταλέντο στην πληροφορική ή στις πολεμικές τέχνες. Πολλά μπορεί.

Αρκεί να θες να τα δεις.

Της Ζωής Ναούμ/ Εκπαιδευτικός – Streeter

«Άσ’ τους αυτούς. Από επιλογή βρέθηκαν σ’ αυτή την κατάσταση, δεν τους υποχρέωσε κανείς. Άσ’ τους και τους άλλους, να γυρίσουν πίσω στις χώρες τους, που μας κουβαλήθηκαν εδώ πέρα. Άσ’ τους.»

Άσε όλους αυτούς που κατέληξαν στο περιθώριο, που πιάνουν μια γωνίτσα στην άκρη του δρόμου που περπατάς. Παράτα τους. Κι αν θες να σου πω ιστορίες, για να κοιμίσεις τη συνείδησή σου και να στρέψεις το βλέμμα σου αλλού, έχω ένα σωρό. Για κάθε έναν που θα μου δείχνεις θα σου βρίσκω κι έναν λόγο να μείνεις μακριά του. Θα σε πείσω, και μάλιστα εύκολα. Θα φτιάξω θεωρίες όμορφες, βολικές και θα σε κάνω να τις αναπαράγεις σαν παπαγάλος. Θα σου μιλήσω για τις συνέπειες των κακών επιλογών, για τις πολιτικές των διάφορων κυβερνήσεων, για την υποχρέωση που έχει το κράτος να κάνει κάτι. Θα σου πω ότι κανείς τους δεν πεινάει, δεν κρυώνει, δεν έχει ανάγκη από λίγη παρέα ή από ένα χαμόγελο. Θα σε κάνω να πιστέψεις ότι θέλουν μόνο τα λεφτά σου, για να πάψεις να τους βλέπεις ως αυτό που πραγματικά είναι: άνθρωποι, σαν εσένα. Όχι, εσύ δε θα μπορούσες να είσαι στη θέση τους, πώς θα ήταν δυνατόν κάτι τέτοιο; Πώς θα βρισκόσουν εσύ σε τέτοια κατάσταση; Εκείνοι είναι αλλιώς. Άλλο αυτοί, άλλο εσύ. Δε σε αφορά. Είναι καλύτερα να μη σε νοιάζει. Είναι πολύ πιο βολικό, πιο εύκολο και πιο ανώδυνο. Γιατί, ξέρεις, αν επιτρέψεις στον εαυτό σου να κάνει αυτή τη μικρή στροφή, αν τον αφήσεις να κοιτάξει έστω κι έναν με διαφορετική ματιά, την έβαψες.

Θ’ αρχίσει μέσα σου να συντελείται μια μεταβολή ύπουλη και σταδιακή. Στην αρχή, θα νομίζεις ότι είναι η ιδέα σου. Θα προσπαθήσεις να την αγνοήσεις. Εκείνη, όμως, θα κάνει τη δουλειά της. Θα σε αλλάζει μέρα με τη μέρα, ώρα με την ώρα. Θα κυκλοφορείς στο κέντρο της πόλης και δε θα είσαι πια το ίδιο ξέγνοιαστος και ανέμελος στη βόλτα σου. Θα τραβάνε την προσοχή σου κάτι σκοτεινές γωνίες, αντί για τις φωτισμένες βιτρίνες. Θα κάνεις από μέσα σου σιωπηλές καταγραφές, θ’ αναζητάς αυτούς που ξέρεις, θ’ ανησυχείς όταν δε θα τους βρίσκεις στα γνωστά σημεία. Θ’ αρχίσεις να παίρνεις την ευθύνη σου ως μέρος του όλου κι αυτό είναι δύσκολη υπόθεση, βαριά. Θα βλέπεις τον μικρόκοσμό σου με άλλα μάτια και θα σε απασχολούν πράγματα που παλιότερα δε σου είχαν περάσει απ’ το μυαλό. Θα γίνεις άλλος, σου λέω, το καταλαβαίνεις; Θα πρέπει ν’ αντιμετωπίσεις νέα δεδομένα, αλήθειες και καταστάσεις που αγνοούσες.

Άσ’ το καλύτερα. Κλείσε τα μάτια σου, γύρνα απ’ την άλλη. Καλύτερα στην άγνοια, καλύτερα με τις βολικές δικαιολογίες. Μη με ρωτάς για εμάς. Άσε μας κι εμάς, μαζί με τους άλλους. Εμείς την ξεπουλήσαμε τη βολή μας προ πολλού. Τη θυσιάσαμε στο βωμό του ονείρου για έναν καλύτερο κόσμο. Μην ανησυχείς, δε θ’ απογοητευτούμε με τις χαμένες μάχες, δεν τις φοβόμαστε τις ήττες. Δεν πεθαίνουν έτσι εύκολα τα όνειρα. Να το θυμάσαι.

Της Ζωής Ναούμ/ Εκπαιδευτικός – Street Worker

Αν προσπαθήσεις να προσεγγίσεις ανθρώπους που έχουν κάνει το δρόμο σπίτι τους, θα γνωρίσεις κι εκείνους που δεν κοιτούν στα μάτια.

Δε θα σε τραβήξουν να τους πλησιάσεις, δεν είναι ελκυστικοί. Μοιάζουν χαμένοι σ’ έναν κόσμο δικό τους, σ’ ένα «άβατο» για εμάς τους υπόλοιπους. Βλέμμα απλανές, σαν να τους μαγνητίζει κάτι που μόνο εκείνοι μπορούν να δουν. Η έκφρασή τους δε μαρτυρά τίποτα. Ούτε θλίψη, ούτε θυμό, ούτε κανένα άλλο συναίσθημα. Κενό.

Τι να κάνεις εκεί; Τι περιθώρια έχεις;

Κάποτε, όταν ακόμα με καταδίωκε το «σύνδρομο του σωτήρα» ένιωθα την τρομερή ανάγκη να τους ξεκλειδώσω, να μάθω την ιστορία τους, να δημιουργήσω κάποια σχέση μαζί τους. Τους πλησίαζα γεμάτη προσδοκίες, με την ελπίδα ότι θα τους «καταφέρω».

Δε θα μπω στη διαδικασία ν’ απαριθμήσω πόσες φορές πέτυχα και πόσες απέτυχα. Λίγη σημασία έχει. Ίσως το μόνο που έχει σημασία πια, είναι η συνειδητοποίηση του πόσο λάθος έκανα.

Δεν είχα καταλάβει, βλέπετε, την αξία μιας σπουδαίας έννοιας: «αποδοχή». Η αρχή και το τέλος, η ουσία όλων μέσα σε μία λέξη.

Σταδιακά, σταμάτησα να προσπαθώ να κάνω το θόρυβο μέσα στις σιωπές τους. Σταμάτησα να προσδοκώ ότι θα ταρακουνήσω τα νερά, ότι θα φέρω τον κόσμο τούμπα, ότι θα προκαλέσω το θαύμα να συμβεί.

Άρχισα ν’ ανακαλύπτω την αξία της λιγομίλητης και διακριτικής παρουσίας. Άρχισα να συνειδητοποιώ ότι αν είναι να πετύχω έστω και μια μικρή αλλαγή, αθόρυβα θα συμβεί. Με συνέχεια και συνέπεια.

Έμαθα να παρατηρώ και ν’ ακούω περισσότερο. Να δίνω σημασία στις λεπτομέρειες. Να χαίρομαι με τα μικρά, να στέκομαι λίγο πιο καχύποπτα απέναντι στα μεγάλα. Να πλησιάζω ανθρώπους χωρίς συγκεκριμένες προσδοκίες από την επαφή μας. Ν’ αφήνω τα πράγματα να συμβούν. Απλά, φροντίζω να είμαι παρούσα. Ψυχή τε και σώματι. Να είμαι εκεί.

Εκείνοι με το χαμένο βλέμμα με βοήθησαν να γίνω καλύτερος άνθρωπος. Να πάω ένα βήμα παρακάτω.

Αφιερωμένο σ’ αυτούς, λοιπόν, με την ελπίδα οι κόσμοι στους οποίους ταξιδεύουν να είναι πιο όμορφοι από τον δικό μας.

Της Ζωής Ναούμ/ Εκπαιδευτικός – Street Worker

Απόψε ήταν η δεύτερη φορά που συνάντησα τον Βασίλη. Είναι ένας απ’ αυτούς τους ανθρώπους με τη φλόγα στο βλέμμα, μ’ ένα τσαγανό και μια δύναμη που δεν τη βρίσκεις συχνά εκεί έξω. Κοντεύει τα πενήντα και ζει στο δρόμο.

«Διαφέρεις», του είπα.

«Το ξέρω, δεν ανήκω εδώ», μου απάντησε.

Η κουβέντα μας είχε μια ζεστασιά, σαν να γνωριζόμασταν καιρό. Εδώ και πάρα πολύ καιρό, δεν είχε τύχει να πω σε κανέναν τι δουλειά κάνω, με τι μου αρέσει ν’ ασχολούμαι.

Σ’ εκείνον μου βγήκε τόσο αυθόρμητα η απάντηση, σχεδόν σαν να περίμενα την ερώτησή του. Κι ας είναι σπάνιο φαινόμενο να δεχόμαστε εμείς τις ερωτήσεις…

Όταν του είπα ότι είμαι δασκάλα στην Α΄ Δημοτικού, έλαμψε το πρόσωπό του.

«Έχεις τ’ αγγελούδια, λοιπόν. Μ’ εσένα μαθαίνουν τα πρώτα πράγματα, εσύ τα ξεκινάς…»

Τι τρυφερή έκφραση, πόση γλύκα και αγάπη έβγαζε…

«Βασίλη, θέλω να σε ρωτήσω κάτι», του είπα.

«Πες μου.»

«Έχει νόημα αυτό που κάνουμε; Προσφέρει κάτι ουσιαστικό, κάτι πραγματικό το ότι είμαστε εδώ; Τι νομίζεις;»

Δεν έχω ξανακάνει ποτέ μου αυτή την ερώτηση. Δε μου είχε περάσει καν απ’ το μυαλό ότι θα μπορούσα κάποια στιγμή να την κάνω.

«Μεγάλη κουβέντα και δύσκολη. Ξέρεις, η αλήθεια είναι ότι για τους περισσότερους δε θ’ αλλάξει κάτι. Δεν μπορείς να το κάνεις, δεν είσαι εδώ για να σώσεις τον κόσμο. Αλλά σκέψου κι αυτό: Μπορεί να υπάρξουν μεμονωμένες περιπτώσεις, με τις οποίες θα συμβεί αυτό που θες. Μπορεί ν’ αλλάξεις κάτι έστω και για έναν. Δεν αξίζει τον κόπο; Εξάλλου, για σένα είσαι εδώ. Κάθε φορά που θα ξεκινάς απ’ το σπίτι σου, θα λες από μέσα σου «εγώ το κάνω για μένα». Και θα σου φτάνει αυτό και θα σου περισσεύει. Κατάλαβες;»

Αν κατάλαβα, λέει. Τι άλλο να μου πει κανείς; Πόσο καλύτερα θα μπορούσε ν’ απαντηθεί το ερώτημά μου;

Τις λατρεύω αυτές τις στιγμές. Αυτές που κάθε ρόλος πετιέται από πάνω σου σαν ξένο σώμα και μένεις μόνο εσύ, να κοιτάς έναν άλλο άνθρωπο στα μάτια με όση αλήθεια μπορεί να χωρέσει αυτή η επαφή. Ήμουν μόνο εγώ, ούτε η δασκάλα, ούτε η εθελόντρια, ούτε τίποτα. Μόνο εγώ κι εκείνος.

Άνθρωπος προς άνθρωπο, με τις σκέψεις μας, με τους φόβους μας, με όσα μας βαραίνουν και με όσα αγαπάμε.

«Καληνύχτα, Ζωάκι!» μου είπε, καθώς έφευγα.

«Θα τα ξαναπούμε σύντομα, Βασίλη!» του απάντησα.

Κι έφυγα μ’ ένα χαμόγελο πληρότητας. Όχι από αυτά τα δήθεν, που βλέπει κανείς σε στημένες φωτογραφίες. Από τ’ άλλα, που δεν τα φωτογραφίζει κανείς. Απ’ τα αληθινά.

Της Ζωή Ναούμ/ Εκπαιδευτικός – Street Worker

Να μοιραστώ μια μικρή στιγμή. Να τη βγάλω από μέσα μου, να της δώσω φωνή, τώρα που είναι ακόμα νωπή. Να την αποτυπώσω, να μείνει στο χρόνο.

Κυριακή, 15 Ιανουαρίου 2017. Η ώρα περίπου 8. Ερμού, λίγο πιο πάνω από την πλατεία Μοναστηρακίου. Έχουμε ήδη συναντήσει αρκετούς από τους «δικούς μας» ανθρώπους, αυτούς που ξέρουμε ότι θα βρούμε σε συγκεκριμένα σημεία, αυτούς που μας περιμένουν. Τους έχουμε μιλήσει, τους έχουμε ακούσει, όλα κυλάνε ομαλά.

Συναντάμε την κυρία Άννα, στο γνωστό σημείο της κι εκείνη με απλωμένο το ποτηράκι στον κόσμο που περνάει χαζεύοντας τις βιτρίνες. Την πλησιάζω και χαμογελάει. Νιώθω μια κρυφή χαρά που με αναγνώρισε, που με θυμήθηκε.

Κάθομαι δίπλα της και μιλάμε. Της προσφέρω τσουρεκάκι και χυμό, τα παίρνει πρόθυμα. Με ρωτάει αν έχω κάλτσες και της λέω ότι δυστυχώς, έχουμε μόνο αντρικές, αλλά αν θέλει, ευχαρίστως να της δώσω. «Μπαίνουν μέσα απ’ τα παπούτσια, δε φαίνονται, ποιος θα το καταλάβει ότι είναι αντρικές;» μου λέει και γελάει. Της δίνω τις κάλτσες και μ’ ευχαριστεί.

Κι εκείνη τη στιγμή, στο «ευχαριστώ» της, με αγγίζει διακριτικά, ακουμπάει το χέρι της στο πόδι μου. Αυθόρμητα, ανταποδίδω. Της πιάνω το χέρι.

-«Κοριτσάκι μου, εσένα το χέρι σου είναι πιο κρύο απ’ το δικό μου! Μήπως κρυώνεις;»

-« Όχι, μην ανησυχείτε, πάντα κρύα είναι τα χέρια μου, δεν είναι κάτι…»

Την καληνυχτίζω και μου δίνει ένα κάρο ευχές. Να είμαστε καλά, να βοηθάμε τους ανθρώπους, να είμαστε δυνατοί, να συνεχίσουμε αυτό που κάνουμε…

Απομακρύνομαι με την ομάδα μου και τα μάτια μου τρέχουν. Πρώτη φορά νιώθω ότι δεν μπορώ να συγκρατήσω τα δάκρυά μου. Η επαφή. Η ανθρώπινη επαφή. Το άγγιγμα, κυριολεκτικά και μεταφορικά. Πόση δύναμη μπορεί να έχει ένα άγγιγμα;

Κι αυτή η ανησυχία στο πρόσωπό της, όταν έπιασε το κρύο χέρι μου… Πώς να μη νιώσεις; Πώς να μην πονέσεις, πώς να μη σκεφτείς ότι αυτή η γυναίκα που επαιτεί στην άκρη του δρόμου θα μπορούσε να είναι η γιαγιά σου, η θεία σου, μια αγαπημένη οικογενειακή φίλη;

Και, τελικά, πώς να μην οδηγηθείς στη σκέψη ότι δεν έχει και μεγάλη σημασία που δε σου είναι τίποτα απ’ όλα αυτά; Εσύ την ξέρεις. Αρκεί αυτό.

Είναι η κυρία Άννα. Και τη στιγμή που έπιασε το κρύο μου χέρι δε θα την ξεχάσω ποτέ.

Της Ζωής Ναούμ – Εκπαιδευτικός/ Street Worker

Υπάρχουν πολλά προγράμματα -και στην Ελλάδα αλλά και διεθνώς- που προσπαθούν να παράσχουν υπηρεσίες σε άτομα που βρίσκονται στα περιθώρια αυτής της κοινωνίας. Που προσπαθούν να δημιουργήσουν καλύτερες συνθήκες ζωής, μίας ζωής σταθερής, όπου το ίδιο το άτομο δεν θα είναι μόνο αποδέκτης αυτών των υπηρεσιών αλλά και αναπόσπαστο κομμάτι της ίδιας της δράσης. Πρόσφατα σε πολλές χώρες -και αναφέρομαι συγκεκριμένα στην Φινλανδία και στις Η.Π.Α- ένας καινούριος όρος μπήκε στο λεξικό των κοινωνικών λειτουργών και των ανθρώπων που στέκονται δίπλα στους άστεγους και δρουν μαζί τους.

Το “Housing first” ή αλλιώς “Πρώτα Στέγαση” είναι ένας νέος τρόπος προσέγγισης ενός ζητήματος που απασχολεί τους Street Workers εδώ και δεκαετίες. Είναι μία νέα οπτική η οποία επικεντρώνεται στην εύρεση κατοικίας -εφόσον το επιτρέπουν οι συνθήκες, μόνιμης- όπου το άτομο ή η οικογένεια μπορεί να δημιουργήσει ξανά έναν χώρο κεκτημένο, έναν προσωπικό χώρο, ένα σημείο αναφοράς για την χαμένη από καιρό ιδιωτικότητα.

Αναφερόμενοι βέβαια στην ιδιωτικότητα, σε καμία περίπτωση δεν εννοούμε την απόσχιση από τον κοινωνικοπολιτικό ιστό, αλλά αντιθέτως, την ενδυνάμωση αυτής της αμφίδρομης επικοινωνίας καθώς και οι δύο πλευρές, εθελοντές/κοινωνικοί λειτουργοί-ακτιβιστές και άστεγοι/ες, μπορούν πια να ισορροπούν έχοντας μία σταθερή βάση.

Η ως τώρα προσέγγιση αυτού του ζητήματος παρουσιάζει προβλήματα καθώς παρόλο που τα άτομα είναι αποδέκτες αυτών των υπηρεσιών, αδυνατούν να δημιουργήσουν μία συνεχή διαδικασία. Καταλήγοντας έτσι “εξαρτημένοι” από την πυροτεχνηματικότητα των δράσεων διάφορων οργανώσεων ή ατόμων που δρουν όταν τους το επιτρέπουν οι συνθήκες.

Λύνοντας όμως το πρόβλημα της έλλειψης στέγης, μπορούμε να δημιουργήσουμε αυτό το συνεχές. Μπορούμε να στεκόμαστε δίπλα σ’αυτούς τους ανθρώπους και μαζί τους να δημιουργήσουμε τις συνθήκες για ένα καλύτερο μέλλον, για μία ένταξη σε μία κοινωνία η οποία αποδυκνείεται όλο και πιο σκληρή απέναντι στους μη προνομιούχους.

Του Φοίβου Κορορού/ Μουσικός

Ήθελα καιρό να γράψω ένα κείμενο για το Project που ονομάζεται One Stop, την ιδέα που πήρε σάρκα και οστά από την ομάδα του Steps. Συνήθως όμως όταν πιέζεις κάτι να βγει, θα είναι αδιάφορο ή μέτριο και δεν θα έχει κάτι να πει. Προτιμώ τους ανθρώπους που με κοιτούν στα μάτια χωρίς να μιλούν, παρά αυτούς που μιλούν ακατάπαυστα και στην ουσία δεν έχουν τίποτα να μου δώσουν.

Η κατάλληλη στιγμή λοιπόν να γραφτεί αυτό το κείμενο είναι τώρα. Σήμερα, που ενώ κολυμπούσα στον απέραντο ωκεανό που λέγεται διαδίκτυο, έπεσα πάνω σε μια αγαπημένη μου ταινία.  La Double Vie de Veronique. Ελληνιστί, η διπλή ζωή της Βερόνικα. Η ταινία έχει ως κύριο κορμό της μια εκπληκτική σε σύλληψη σεναριακή ιδέα: Το πνεύμα μιας γυναίκας, μοιρασμένο σε δυο σώματα, διαφορετικής εθνικότητας, χωρίς κανένα συγγενικό δεσμό. Δυό θεωρητικά ξένες. Η Βερόνικα και η Βερονίκ, που δεν έχουν συναντηθεί ποτέ κι όμως έχουν τόσα κοινά. Από την ομοιότητα στο πρόσωπο, την αγάπη τους για τη μουσική, την μοναχικότητα του χαρακτήρα τους και το ίδιο πρόβλημα υγείας. Παρά τη μοναξιά τους όμως, δεν νιώθουν ποτέ μόνες. Αισθάνονται ότι η μία συντροφεύει την άλλη, η μία μεταβιβάζει εμπειρίες και συναισθήματα της άλλης.

Με αφορμή λοιπόν την παραπάνω, μπορώ ξεκάθαρα να παραλληλίσω όλους εμάς που μπερδευόμαστε ώστε να στηθεί η μικρή αυτή γιορτή στο κέντρο της Αθήνας. Ατομικότητες που ενώνονται, που έχουν έναν κοινό στόχο. Να μην νιώθει κανείς μόνος. Μπερδευόμαστε, με σκοπό το να κάνουμε την καθημερινότητα πιο απλή, έτσι όπως θα έπρεπε να είναι. Γιατί στην τελική ο καθένας από εμάς είναι μία Βερόνικα ή και Βερονίκ του One Stop! Join the celebration!

Της Βέρας Μπαξεβανίδου – Κοινωνική Λειτουργός/ Street Worker

Κάθε φορά που θα τύχει να μείνω πολλές ώρες εκτός σπιτιού, λόγω δουλειάς ή υποχρεώσεων, θα νιώσω την ανυπομονησία να γυρίσω στο σπίτι, να κάνω μπάνιο, να φορέσω καθαρά ρούχα, να ξαπλώσω στον καναπέ με ένα βιβλίο ή μια ταινία. Οι περισσότεροι το έχουμε  νιώσει, και φυσικά  το θεωρούμε  δεδομένο για όλους μας. Όμως, με μια βόλτα στο κέντρο της Αθηνάς, όλοι  θα συνειδητοποιήσουμε πως για κάποιους ανθρώπους αυτά τα πράγματα δεν είναι καθόλου δεδομένα. Αντιθέτως, μοιάζουν με μακρινά όνειρα.

Πολλοί από τους συνάνθρωπους μας, δεν θα νιώσουν ποτέ την ανακούφιση του «μπαίνω στο σπίτι μου και ξεκουράζομαι». Πολλοί συνάνθρωποι μας, δεν θα ζήσουν ποτέ στιγμές χαλάρωσης, γιατί η ζωή στο δρόμο σε θέλει σε συνεχή εγρήγορση. Πολλοί συνάνθρωποι μας είναι αναγκασμένοι να βιώνουν την εγκατάλειψη, την μοναξιά, τον φόβο, την θλίψη. Κάθε μέρα, κάθε ώρα, κάθε στιγμή.

Δεν θα πω ότι μπορούμε να τους σώσουμε και να τους βγάλουμε από αυτή την κατάσταση μαγικά, αλλά μπορούμε να προσφέρουμε ένα χαμόγελο, μια καλή κουβέντα, ένα χάρτινο ποτήρι με καφέ και λίγο ζεστό φαγητό. Μπορούμε με ένα χαμόγελο να διώξουμε έστω και για λίγα λεπτά  την θλίψη από τα όμορφα και αληθινά μάτια αυτών των ανθρώπων. Μπορούμε να τους προσφέρουμε λίγη χαρά και να τους κάνουμε να νοιώσουν πως κάποιος υπάρχει εκεί και έξω και για αυτούς. Και μέσα από όλο αυτό, κερδίζουμε και εμείς. Κερδίζουμε συναισθήματα, ζεστασιά και αγάπη. Τι σημαντικότερο από αυτά;

Η συμμέτοχη μου στην ομάδα, με έμαθε πολλά πράγματα και γέμισε πολλά κενά μου. Οι άνθρωποι που συνάντησα μου έμαθαν πως η μεγαλύτερη ευτυχία κρύβεται σε μια αγκαλιά από ένα μικρό κοριτσάκι που θα σου χαρίσει την ζωγραφιά του και θα γεμίσει φιλιά, σε μια καλή κουβέντα, σε μια ευχή, στο χαμόγελο εκείνου που στέκεται απέναντι σου και σου λέει “ευχαριστώ” και ξέρεις ότι το εννοεί, στα δάκρυα συγκίνησης…

Όλα αυτά είναι ευλογία.

Της Μαίρης Βούλγαρης – Street Worker

Μη με ρωτάς! Τι θέλεις να σου πω; Δε θα καταλάβεις. Αν δεν το ζήσεις δε θα καταλάβεις. Μη με ρωτάς τι κάνω εκεί έξω. Τι είναι αυτό που με συναρπάζει στις σκοτεινές γωνιές στο κέντρο. Στα παγκάκια-κρεβάτια… Στους δρόμους που διασχίζω και με θεωρείς τρελή για αυτό. Δεν θα καταλάβεις… Αν δεν δεις αυτό που βλέπω, αν δεν νιώσεις αυτό που νιώθω, αν δεν ακούσεις αυτό που ακούω. Όχι! Δεν θα το βιώσεις έτσι απλά. Θα πρέπει να πάρεις τους δαίμονες σου αγκαζέ και να περπατήσετε μαζί. Να πετάξεις από πάνω σου το σάπιο εγωισμό σου, τα υψηλά σου στάνταρ, τις μεγάλες απαιτήσεις, που έχεις για σένα. Δε θα φορέσεις την μπέρτα ενός σούπερ ήρωα και δε θα σώσεις τον κόσμο. Άνθρωπος θα γίνεις! Ανθρώπινος άνθρωπος, όχι από τους άλλους, τους ναι μεν αλλά…

Θα χρειαστεί να πάρεις όπλα μαζί σου. Άστο κάτω αυτό! Χρειάζεσαι κάτι πιο δυνατό. Είναι επικίνδυνα εκεί έξω, ίσως χρειαστεί να παλέψεις. Να! Πάρε αυτά! Θα σε κάνουν να αντέξεις! Τι εννοείς ότι είναι απλά ένα χαμόγελο κι ένα κουτί για να θάψεις τον εγωισμό και την οπτική που είχες μέχρι τώρα για τον κόσμο; Τι περίμενες ότι θα χρειαστείς; Από σένα κινδυνεύεις! Όχι από τους άλλους. Με τον εαυτό σου θα χρειαστεί να παλέψεις, εσένα θα χρειαστεί να νικήσεις…

Τι εννοείς τι κάνουμε όταν βρέχει; Υπόστεγο υπόστεγο θα πάμε! και θα είμαστε μαζί. Μια ομάδα, πραγματική, με κοινό όραμα και στόχο, με κοινά όνειρα, διαφορετική από αυτές που έχεις συνηθίσει. Κι αν τύχει και βραχείς, απόλαυσέ το! Η βροχή θα ξεπλύνει τις δεύτερες σκέψεις σου, θα παρασύρει την ματαίωσή σου. Άσε που δεν θα σε νοιάζει πια…

Κι αν κρυώνεις; Κι αν ζεσταίνεσαι; Ποιος σου είπε ότι θα είναι εύκολο; Αν το αγαπάς, δε θα σε νοιάζει. Αν το αγαπάς θα το καταλάβεις… Δε θα μπορείς να ζήσεις χωρίς να το κάνεις. Θα σε μαγέψει, θα σε παρασύρει, θα σε αλλάξει. Θα πεις «Θα τον αλλάξουμε τον κόσμο» και 3 λεπτά μετά μπορεί να πεις «Είναι μάταιο». Εκεί σώπασε. Μην το πεις ποτέ. Κράτα το για σένα. Κι αν σε πνίγει και σε τρώει ρώτα έναν άνθρωπο που του μιλάς. Στα ίσα… Οι άνθρωποι που ζουν έξω έμαθαν να μιλούν έξω από τα δόντια. Βλέπεις, δεν έχουν τίποτα να χάσουν. Άντε, ρώτα τον λοιπόν. Τι φοβάσαι; Ρώτα τον τι είναι αυτό που του προσφέρει η παρουσία σου εκεί. Φοβάσαι ε; Νιώθεις ότι δε θα αντέξεις την απάντησή του; Το χαμόγελο και το άγγιγμά του; Φοβάσαι να νιώσεις σημαντικός, ε; Σε τρομάζει η ιδέα ότι είσαι σημαντικός χωρίς να κάνεις κάτι; Χωρίς να χρειάζεται να αποδείξεις κάτι; Πότε σε αποδέχτηκαν τελευταία φορά για αυτό που είσαι; Χωρίς να χρειαστεί να προσποιηθείς κάτι άλλο από αυτό που είσαι; Δε θυμάσαι ε;

Το street work είναι δυνατή εμπειρία. Θα κλάψεις, θα νιώσεις ασήμαντος, θα ξεχάσεις εσένα και θα μάθεις να βάζεις άλλους πάνω από σένα. Όχι για να σε πατήσουν… Ενδιαφέρον θα είναι. Στην πιο αθώα, παιδική του μορφή. Θα μάθεις να βλέπεις τι είναι σημαντικό σε αυτή τη ζωή, πόσο δεν απέχεις από κάποιον που βλέπεις σε ένα παγκάκι ή σε μια στοά. Είσαι έτοιμος να γίνεις πιο άνθρωπος; Τότε κράτα μου το χέρι κι άσε με να σου δείξω το δρόμο…

Της Μαριλούς Στεφάνου – Κοινωνιολόγος/ Street Worker